Za nierzetelność grożą finansowe konsekwencje
2016-05-06
Gdy opinia biegłego, powołanego przez sąd, okaże się fałszywa, nie otrzyma on za nią zapłaty.
Wśród dowodów przewidzianych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego szczególne miejsce przypada opinii biegłego. Zadaniem biegłego jest udzielenie wiadomości specjalnych wykraczających poza zakres wiadomości ogólnych, dostępnych ogółowi osób o przeciętnym zasobie wiedzy ogólnej.
Praca i koszty
Stosownie do treści art. 288 k.p.c. biegły ma prawo żądać wynagrodzenia za stawiennictwo do sądu i wykonaną pracę. O wynagrodzeniu przysługującemu biegłemu za wykonaną pracę stanowi art. 89 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, zaś artykuł 93 tejże ustawy obliguje sąd do ustalenia i przyznania należności. W myśl art. 89 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w postępowaniu cywilnym: „biegłemu powołanemu przez sąd przysługuje wynagrodzenie za wykonaną pracę oraz zwrot poniesionych przez niego wydatków niezbędnych dla wydania opinii”. Podstawą wynagrodzenia są więc praca i koszty bezpośrednio z nią związane. Ust. 2 art. 89 ustawy o kosztach sądowych w postępowaniu cywilnym szczegółowo precyzuje, że: „Wysokość wynagrodzenia biegłego za wykonaną pracę ustala się, uwzględniając wymagane kwalifikacje, potrzebny do wydania opinii czas i nakład pracy, a wysokość wydatków, o których mowa w ust. 1 – na podstawie złożonego rachunku”. Do najważniejszych dokumentów potrzebnych do określenia wynagrodzenia należy karta czasu pracy biegłego.
Istotne zmiany
Ustawa z 11 marca 2016 r. (DzU 2016 r., poz. 437) o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw nowelizuje art. 89. ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (DzU z 2014 r., poz. 1025, ze zm.) W art. 89 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (DzU 2014 r., poz. 1025) zostały dodane dwa ustępy. Zmiany te weszły w życie 15 kwietnia 2016 r. Zgodnie z nowymi regulacjami jeżeli opinia biegłego będzie fałszywa, wynagrodzenie oraz zwrot jakichkolwiek kosztów poniesionych przez biegłego związanych z jej sporządzeniem lub złożeniem nie będą przysługiwać. Jeżeli natomiast opinia będzie nierzetelna lub zostanie sporządzona lub złożona ze znacznym nieusprawiedliwionym opóźnieniem, wynagrodzenie ma ulegać odpowiedniemu obniżeniu. W takim przypadku można będzie również odstąpić od przyznania wynagrodzenia lub zwrotu jakichkolwiek kosztów poniesionych przez biegłego związanych z jej sporządzeniem lub złożeniem. Ustawa z 11 marca 2016 r. zmienia art. 233 k.k. i podnosi górną wysokość kary za przedstawienie fałszywej opinii, ekspertyzy lub tłumaczenia mających służyć za dowód w postępowaniu. Obecnie grozi kara pozbawienia wolności od roku do lat 10. Przed zmianą za to przestępstwo można było skazać najwyżej na trzy lata pozbawienia wolności. Obecnie, jeżeli jednak sprawca będzie działać nieumyślnie, narażając na istotną szkodę interes publiczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech. Ponadto w świetle nowych przepisów sąd będzie mógł zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli fałszywe zeznanie, opinia, ekspertyza lub tłumaczenie będzie dotyczyć okoliczności niemogących mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy, a także gdy sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie, opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie, zanim nastąpi, chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy.
Wynagrodzenie i koszty
Ustalając koszty przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym, bierze się pod uwagę przede wszystkim:
– wynagrodzenie biegłych za wykonaną pracę,
– koszty zużytych materiałów,
– inne wydatki niezbędne do wydania opinii.
Istotne jest, czy poniesione koszty były obiektywnie konieczne do wykonania opinii i bezpośrednio z nią związane. Na podstawie przedstawionych przez biegłego dokumentów sąd ustala i przyznaje biegłemu wynagrodzenie za wykonaną pracą, a ponadto zwrot kosztów materiałów i innych wydatków niezbędnych do wydania opinii.
Zdaniem autora
Nowelizacja przepisów dotyczących wynagradzania biegłych pozytywnie wpływa na wydawanie przez sądy wyroków odpowiadające prawdzie materialnej. Opinia biegłego ma stanowić pomoc dla sądu w zrozumieniu i ocenie faktów, a w konsekwencji w wydaniu orzeczenia w sprawie. Sąd musi się zwrócić do biegłego, jeśli dojdzie do przekonania, że okoliczność mająca istotne znaczenie dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy może zostać wyjaśniona tylko w wyniku wykorzystania wiedzy osób mających specjalne wiadomości. Osoba wyznaczona na biegłego ma obowiązek wydania opinii. Przedmiotem wypowiedzi biegłego nie jest przedstawienie faktów, lecz ich ocena na podstawie posiadanej wiedzy fachowej. Dowód z opinii biegłego nie podlega zatem weryfikacji jak dowód na stwierdzenie faktów według kryterium prawdy i fałszu. Z punktu widzenia przydatności opinii biegłego jako podstawy rozstrzygnięcia ważny jest stopień jej rzetelności, prawdziwości czy fachowości, a co za tym idzie – odpowiednie wynagrodzenie. Rozstrzygnięcie biegłego nie ma waloru ostatecznego, podlega jak inne środki dowodowe swobodnej ocenie sądu. Słusznie zauważa się jednak w doktrynie, że stosunek łączący organ procesowy z biegłym jest stosunkiem publicznoprawnym, wezwaniem do spełnienia obowiązku obywatelskiego przez prawo nałożonego na każdego, kto posiada wiadomości specjalne w danej dziedzinie. Biegły zatem pełni rolę pomocnika organu procesowego, którego zadaniem jest przyczynienie się do prawidłowego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy.
Artykuł został opublikowany w dodatku do dziennika Rzeczpospolita „Dobra Firma” z dnia 5.05.2016 r.
