Prognoza dotycząca rynku usług prawnych na 2021 rok
2020-12-22
Pamiętajmy o ryzykach prawnych zanim się zrealizują.
Zmiany legislacyjne, gospodarcze, a przede wszystkim technologiczne oraz nowe potrzeby klientów stanowią zasadnicze wyzwania, z którymi muszą się mierzyć kancelarie prawne. Jednocześnie te same czynniki stanowią ogromną szansę dla doradców prawnych, a przez to pozwalają z optymizmem patrzeć na przyszłość branży prawniczej.
Ciągłe zmiany środowiska prawnego, w którym działają przedsiębiorcy, uchwalanie ustaw bez vacatio legis, ograniczenia wprowadzane tzw. ustawami covidowymi powodują, że prowadzenie biznesu bez wsparcia prawnego jest coraz trudniejsze.
Dodatkowo w tzw. branżach regulowanych, co widać szczególnie wyraźnie na przykładzie instytucji finansowych, działania prawodawcy europejskiego, a za nim krajowego, zmierzają w kierunku szczegółowego uregulowania praktycznie każdego aspektu działalności podmiotów świadczących usługi na danym rynku, a także oferowanych przez nich produktów. Obszary, które nie zostają pokryte regulacjami powszechnie obowiązującymi, precyzowane są z kolei różnego rodzaju stanowiskami nadzorczymi, rekomendacjami, wytycznymi itd. Już z powodu samego nagromadzenia regulacji oraz braku ich trwałości należy oczekiwać, że popyt na usługi prawnicze będzie w przyszłości wzrastał.
Nakładaniu na przedsiębiorców kolejnych wymogów prawnych towarzyszy ustanawianie dotkliwych sankcji za ich naruszenie. Co warte zaznaczenia, sankcje te często mogą być stosowane nie tylko wobec przedsiębiorców, w tym spółek, ale także wobec ich kadry menedżerskiej. Powyższe powoduje zwiększenie znaczenia systemów compliance wśród podmiotów gospodarczych. Należy się spodziewać, że coraz więcej podmiotów będzie inwestowało w rozwiązania z zakresu nadzoru nad systemem zgodności oraz ograniczenia ryzyka prowadzonego biznesu. Coraz szerszy krąg podmiotów będzie również ustawowo obligowany do wprowadzenia odpowiednich mechanizmów. Przykładowo, do 17 grudnia 2021 r. polski ustawodawca powinien implementować przepisy, które będą nakładać na wiele podmiotów obowiązek ustanowienia procedur, rozwiązań prawnych i organizacyjnych oraz wdrożenia odpowiednich narzędzi w celu ochrony tzw. sygnalistów.
Oczywiście niezwykle ważnym trendem na rynku usług prawnych są, i pozostaną, zmiany związane z szeroko pojmowanym postępem technologicznym. Czynnik ten wpływa na świadczenie usług prawnych na kilku płaszczyznach. Rośnie poziom wykorzystania nowych technologii przez kancelarie prawne. Już teraz stosowanie oprogramowania legaltech staje się standardem w ramach świadczenia usług prawnych. Coraz częściej wykorzystywane są aplikacje, nie tylko w komunikacji z klientem oraz transferze danych, wspierają one także procesy analityczne, pozwalają na częściową automatyzację przygotowania dokumentacji prawnej czy ułatwiają monitorowanie wykonania postanowień umów i prowadzonych postępowań. Kto zawczasu zaimplementował powyższe rozwiązania w codziennej działalności kancelarii, praktycznie, nie miał najmniejszych trudności z zapewnieniem ciągłości świadczenia usług w dobie pandemii koronawirusa. Oczywiście większe wykorzystanie rozwiązań technologicznych stanowi dodatkowe wyzwanie związane z koniecznością zabezpieczenia danych klientów. Utrzymanie na stałym, wysokim poziomie ciągłości wszystkich elementów organizacji jest kluczowe dla każdej kancelarii prawnej.
Rozwój nowych technologii to jednak przede wszystkim źródło nowych potrzeb klientów, którzy coraz aktywniej uczestniczą w procesach digitalizacji biznesu, w szczególności w związku z wykorzystaniem rozwiązań chmurowych, data center, hostingu, e-commerce, marketingu internetowego, świadczenia usług drogą elektroniczną lub sami kreują takie rozwiązania (w szczególności fintech) albo wreszcie pragną zainwestować w podmioty z obszaru nowych technologii. Zaspokojenie każdej z ww. potrzeb wymaga od prawników posiadania wysokich kompetencji z zakresu prawa nowych technologii, kreatywności i otwartości na rozwój w nowych obszarach. Już od dawna świadczenie usług prawnych wymaga od prawników zrozumienia zasad biznesu prowadzonego przez klientów. Podobnie zauważalne jest zwiększenie zapotrzebowania na wsparcie prawne podmiotów w obszarze odnawialnych źródeł energii czy biotechnologii, dla których najbliższe lata będą czasem dynamicznego rozwoju (o ile regulacje prawne będą temu sprzyjały).
Również zmiany gospodarcze, w szczególności negatywne skutki pandemii, będą miały istotny wpływ na rynek prawniczy. Z jednej strony już teraz widać wzrost zainteresowania usługami prawnymi w związku z koniecznością restrukturyzacji zobowiązań przedsiębiorców, nie tylko na drodze sądowej, ale częściej nawet na drodze pozasądowej.
Z drugiej strony, jak się wydaje, obecnie jest dobry czas do przeprowadzania nowych transakcji na niedoszacowanych jeszcze aktywach lub aktywach wymagających restrukturyzacji – przy czym niezbędne jest odpowiednie przygotowanie struktury prawnej takich procesów celem maksymalnego zabezpieczenia interesów klienta. Powyższą tezę potwierdza wzmożony w ostatnich miesiącach ruch na rynku transakcji M&A. Spodziewam się, że trend ten utrzyma się co najmniej w kolejnym roku.
Po osobliwym i wyjątkowym w swoim rodzaju roku 2020, naznaczonym wirusem SARS-CoV-2, nadchodzi czas redefiniowania wielu aspektów życia społecznego i gospodarczego, którym muszą podołać również usługi prawne. Rynek doradztwa prawnego jest coraz bardziej wymagający i cechuje się rosnącą konkurencją. W mojej ocenie jednak jest szereg obszarów, w których zapotrzebowanie na usługi prawnicze będzie w przyszłości rosło, dlatego warto podnosić swoje kompetencje na tych polach, by klienci mieli pewność, że rozumiemy ich potrzeby oraz że otrzymują usługi na najwyższym poziomie.
Mam wrażenie, że paradoksalnie pandemia spowodowała, że w ciągu kilku miesięcy zostały wprowadzone rozwiązania organizacyjne, techniczne i prawne, na które czekalibyśmy jeszcze wiele lat. Niezależnie od rozwoju sytuacji, ryzyka endemicznego choroby Covid-19, w większym zakresie wdrożymy jako społeczeństwa produkcyjne hybrydowe rozwiązania organizacyjne i techniczne w przedsiębiorstwach.
Artykuł ukazał się w w specjalnym dodatku wydania ,,Rzeczpospolitej”
