Problemy prawne związane z nabyciem roszczeń z kredytu konsumenckiego
2021-08-04
W ostatnim czasie niektóre banki, specjalizujące się w udzielaniu kredytu konsumenckiego (a także spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe), które od dłuższego czasu zmagają się z falą roszczeń dotyczących zwrotu części prowizji w związku z wcześniejsza spłatą kredytu (na tle wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 11 września 2019 r. C 383/18, zwanego Małym TSUE) otrzymują również dalej idące wezwania do zapłaty, kierowane przez wyspecjalizowane podmioty, zajmujące się nabywaniem roszczeń od konsumentów i dochodzeniem ich od kredytodawców.
Wezwania te dotyczą roszczeń z art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim (ukk), który to przepis pozwala konsumentowi, wobec którego kredytodawca przy zawieraniu umowy kredytowej naruszył ściśle określone w tej ustawie obowiązki informacyjne, zwrócić kredyt bez odsetek i kosztów (tzw. kredyt darmowy). Do powstania po stronie konsumenta takiego uprawnienia konieczne jest złożenie wobec kredytodawcy pisemnego oświadczenia woli. Oświadczenie takie może być złożone w terminie zawitym jednego roku od dnia wykonania umowy, czyli spłaty kredytu. Na tym tle (w związku ze skupowaniem wierzytelności konsumenckich) rysują się konkretne problemy prawne. Pierwszy z nich to pytanie czy nabywca roszczenia, o jakim mowa w art. 45 ust. 1 ukk może złożyć oświadczenie, o którym mowa w tym przepisie, a także czy roszczenie takie może być zbyte pomimo, że konsument nie złożył jeszcze wobec kredytobiorcy oświadczenia? Przepis ten stanowi, że oświadczenie wobec kredytodawcy składa konsument, a jego złożenie jest przesłanką powstania po stronie konsumenta uprawnienia do spłaty kredytu bez odsetek i kosztów pozaodsetkowych (roszczenia o zwrot takich odsetek i kosztów w razie gdy oświadczenie składane jest po dokonaniu spłaty kredytu). Treść przepisu wskazuje jednoznacznie na to, że prawo do złożenia oświadczenia jest ściśle związane z przynależnością składającego oświadczenie woli do kategorii „konsumenta” oraz, że w sytuacji gdy oświadczenie nie zostało złożone przez konsumenta – nie istnieje roszczenie, które mogłoby być przedmiotem obrotu gospodarczego.
Drugie niezwykle istotne pytanie to kwestia początku biegu terminu zawitego, określonego w art. 45 ust. 5 ustawy o kredycie konsumenckim jako wykonanie umowy. Nabywcy roszczeń próbują twierdzić, iż początkiem biegu takiego terminu może być np. data dokonania przez kredytodawcę zwrotu części prowizji w związku z dokonaniem przez kredytobiorcę spłaty kredytu przed terminem lub innych uzupełniających rozliczeń z konsumentem. Taka wykładnia pojęcia wykonania umowy kredytu jest w tym przypadku nieuprawniona, prowadziłaby ona bowiem do przyjęcia, że także zwrot odsetek i kosztów pozaodsetkowych w związku ze złożeniem przez konsumenta pisemnego oświadczenia jest wykonaniem umowy i termin do jego złożenia może być przedłużany jednostronnie (przez konsumenta) w nieskończoność, co godzi w pewność, wiarygodność i zaufanie obrotu gospodarczego.
Wykonanie umowy w rozumieniu powołanego przepisu to spełnienie przez strony głównych świadczeń – wypłata kredytu konsumentowi przez kredytodawcę i zwrot (spłata) kredytu przez konsumenta. Spłata kredytu wyznacza początek biegu terminu zawitego do złożenia oświadczenia z art. 45 ust. 5 ustawy o kredycie konsumenckim. Taka interpretacja nie powinna budzić wątpliwości nie tylko z punktu widzenia pewności obrotu, ale również proporcjonalności sankcji z art. 45 ust. 1 ukk, na którą powołano się w uzasadnieniu do projektu znowelizowanej ustawy o kredycie konsumenckim.
Artykuł ukazał się w ,,Parkiecie”
