Skuteczność roszczeń zależy od postanowień umowy
2021-10-07
Sądy zwykle respektują klauzule wyłączające lub ograniczające odpowiedzialność w obrocie pomiędzy przedsiębiorcami.
– Czy kontrahent mojej firmy (sprzedawca maszyny, która uległa awarii) może odmówić zapłaty odszkodowania, powołując się na postanowienia umowy? – pyta czytelnik.
Taka sytuacja jest możliwa. W umowie pomiędzy przedsiębiorcami dopuszczalne jest ograniczenie lub nawet całkowite wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej. Nie można jedynie ograniczyć ani wyłączyć odpowiedzialności wyrządzonej z winy umyślnej. Wina umyślna istnieje w sytuacji, gdy sprawca szkody chciał ją spowodować lub przewidywał jej spowodowanie i akceptował taką możliwość.
W razie nieumyślnego wyrządzenia szkody ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności będzie w przeważającej liczbie przypadków skuteczne. Takie klauzule są często stosowane w obrocie gospodarczym.
Ograniczenia mogą przyjąć różne formy. Na przykład wyłącza się odpowiedzialność za utracone korzyści, czyli korzyści, np. zyski, których poszkodowany nie osiągnął w wyniku zdarzenia powodującego szkodę – w tym przypadku awarii. Nierzadkie są też umowy, w których przewiduje się, że przedsiębiorca odpowiada za szkody do wysokości pewnej kwoty. Zwykle ta kwota odnosi się do wartości wynagrodzenia wynikającego z umowy lub posiadanego ubezpieczenia OC. Czasem też wskazywany jest dolny próg odpowiedzialności – wówczas sprawca nie odpowiada za szkody poniżej uzgodnionej wartości.
Klauzule wyłączające lub ograniczające odpowiedzialność w obrocie pomiędzy przedsiębiorcami są zwykle respektowane przez sądy. Dlatego niezwykle ważne jest, żeby przed podpisaniem umowy szczegółowo przeanalizować umowę wraz z wszelkimi załącznikami i powołanymi w niej dokumentami – na przykład tzw. ogólnymi warunkami umownymi i negocjować klauzule dotyczące odpowiedzialności.
Gdy zgodzimy się na podpisanie umowy ograniczającej odpowiedzialność kontrahenta, warto rozważyć ubezpieczenie od ryzyk z tym związanych.
… i rodzaje odpowiedzialności
Jeżeli dojdzie do sytuacji odmowy wypłaty odszkodowania, to warto pamiętać, że często w grę wchodzi kilka rodzajów odpowiedzialności. Możliwa jest sytuacja, że wyłączenia zawarte w umowie dotyczą tylko niektórych z nich. Na przykład przy sprzedaży maszyny, która uległa awarii, sprzedawca może odpowiadać z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania, rękojmi, gwarancji, tzw. deliktu czy odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną za produkt niebezpieczny. Skuteczność roszczeń opartych na wskazanych podstawach jest jednak zawsze uzależniona od postanowień umowy i okoliczności konkretnej sprawy.
Ponadto warto pamiętać, że odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną za produkt niebezpieczny nie może być umownie ograniczona ani wyłączona. Jej zastosowanie w stosunkach biznesowych będzie jednak ograniczone głównie do przypadków szkód na osobie – np. gdy w wyniku wadliwego działania maszyny ktoś został ranny.
